Vous écoutez sur cette page : " birdsbees..."

Retour au sommaire

...DÄLA PLATT...
1er texte


En Dalem, so wie iwarall, geht ousa Platt némme viel geschwätz, die wo noch schwâtzen, schwätzen et och nimmer so genau wie domols.
Als ondenken on ousa liew alte Däla, die nimmé do senn, un als nostalgie zu ousem Däla Platt, honn ich die paar Weata lo geschriw.
Et es net gut se schreiwen un vieleicht noch schwera se lesen, awa en richtija Däla versteht et schont.


Wie mia freha noch on de Pluch gong senn !

Min Gross Papa woa Beaïjmann, awa noh da Schischt hat a noch gebauat. Et woa onn da Zitt de Frucht se säen. Da Pluch, sowie de Ehi honn hennen in da Schia, im Winckel gestonn. In honn mim gross Papa geholf de Pluch ous da Shia rous se hollen, mia honnen foat Hous gestallt, fonn en schoss se machen.
Mi Gross papa hat de Schaa abmontiat, denn se woa stomp. Ea saat zu mia :
" Tra dappa noch de Schaa bei den Alten Paysan, a soll se schaaf machen foa moa smojen !"
Ich benn bei de Schmett gelauf met dem Ding un honem ousgericht wat a machen soll. Dea hat gesaat :
" Da kommen awa emmer of de Letscht Minout, ich honn grad wellen de Beim schneiden gehn, om bé ! Komm holl se haït Owend, donn es se featisch !"
Ja ! Domols hat ma nett brouchen en paar Mennt se waatenfoa eppes machen se lossen, so wie haït !
Wie ich zereck komm senn, do hat grad de gross mama of da Diaschwell gestonn ; Ich gesinn se noch haït, met ihrem Schiatuch ous geblumtem Batist iwam Karako ous gudem Wollstoff. Owem Kopp hott se emmer en Schnuppduch, em Summa wiss un Blo getupt, on em Wenta en Bloet. Se roft ous zu :
" Hearen jetz off, ma gehn S'mettach essen, et essen steht schont of en Desch !"
"Wat gett et donn !" honn ich zereck gerof. " Schneppellschabohnensopp on Waffeln !" saat se.
Min gross Papa hat grad noch de Kolta fescht gemach, un do saat a zu mia :
" Geh wesch da de henn, donn gehn ma essen !"
Die lït domols hoden kenn gross Enkommen, se honn enfach awa ehrlich gelewt, fen dem wo se en Gaten oder of en Feld geplontz honn. Sonndach's honn se en bissin Rendflaïsch beim metzga kaut fo en gut Sopp se machen. Sonscht es mol en Hohn oder en Kaninschin geschlacht woad. Em Wenta, honn se en oda zwei Schwinn geschlacht. Da Speck un da Schinken die sen engesalst woad, un don em Ra¨schhous geraïscht. Et mah Flaïsch es engekocht woad. Wurscht un Paté honn se och gemacht, et Fett es ousgeloss woad fo de krumpa se broden iwat Joha.
En da Woch hat et Kehl met Reppscha genn, oda Bohnen, Krumpa un Moaten durchänena gekocht, met em steck Speck drin, oda en Tretz Kochwurscht, om onamol hat et Kappes met Krumpa genn oda Knedeln, Krompakeschelscha, Ponnkuchen, Krompa of em Blech, gebackten Eia, Scherrenschleffaschkrompa, Moaten un Krumpa met Brunasoss, Brockel, Wissakees ; dat woa wat ma so gess hat.
Als dessea hat et Sonndach's engemachten Obst gen oder monchmol Pudding, de meischte Laït hoden jo en Kuh oder en paar Gaîssen ; on Melch hat et net gefehlt. Kuchen hat ous gross mama och deck gebakt : Krimmelfloss, Trockenfloss, raumfloss, kiaschenfloss, Käsflos, Kronzkuchen, oder on da Kerf en Biskuitkuchen oda en Marmoakuchen.
Mia gross mama hot net emmer Zitt om Backowen se setzen, do hat se de Flossen featisch gemacht, un mia kenna honn se bei de Bäka getrah fo se backen se lossen. Ennaweisch honn mia do als de Krimmeln fen da Floss ronnagess. Of de flossen hon ma en Klen Zedel gemach met em Noemen, fo se se kennen, den da bâka hat foa et gonz Doaf de kuchen gebackt.
Wie mia S'mettachgess hoden, honnmia weida gemach om Pluch.
Mia honn de Woh met de Sillscheida ous da Schia geholl un honn se foa de Pluch gemach. On dem enen Sillscheid woa en Keden kapout, do hat min gross papa iwa min gross mam geruf, on hat se gefrot :
" Hasch daou de Notgleischa net gesinn wo eich Geschta biem Kindo kaut honn ?"
Ja ! min Gross papa woa fen Meaten, un die Meata die soen foa " du " , " daou " un foa " ich ", " eich ".
Domols woa et net so enfach wen ena ous em onam Doaf freihen gong ess, do hat et monchmoll Knepp genn en da Wiatschaft, zumol wenn se enen gedudelt hoden.
Do kommt mia grad en Steckelschin en wo min gross papa mia fosselt hat !
Do es mol ena freien gong, awa foa sich en bisin Mut se machen hat a en paar Bia getronnk. Wie a donn bei de Laït komm es, hat a ongekloppt un wollt grad en de Kische ren gehn, awa do hat ma mossen trei Treppen ronna gehn, un met dem Bia wa dea freia getronnk hott, hat a die Stuffen net gesinn un es ronna gestrouchelt un grad onna de desch gefall on dem die Laït gesetzt honn fo S'nad se essen, do es a ofgestonn un hat gesaht :
" Honn da gesinn, Schwiapapen, wie eich do rengeschlesch komm sen !".
Wat noher passiat es, hat min gross papa mia net gesaht.
Min Gross Papa hat min Mama on da Däla Kerf kennen geleat, se hat sinem Broda, da Schmittschin, dea de Wiatschaft foa da Kerch hott, geholf ofdrohen. Wie a do sinn Maïl hemgefoat hat ( net met en Auto, domols hat ma de maïlen se foss hemgefahr ), do hat a gesaht :

" Moa es Kerfmendach, do kommen eich nochemol !"
Om näckschden Dach, es a met sinem ratt fen Meaten of dalem gefahr. Wie a do en de Millen komm es, hat a ongekloppt, do saht en Stemm : " entrez ". Et woa kommisch die Laït ous ousa gehend honn kenn Fronzech konnt, awa " entrez " honn se gesaht. Do hat ma em Kriesch mossen ofpassen, wie de preissen do woren, do hat ma messen " Herein " sonn, sonscht hätt ma kennen houdel greïnn !
Jo ! Wie a donn en de Kischen renn gong es, honn jo do net trei Maïlen om Desch gesetzt, un honn sich alle trei geglesch wie ousgespoutz. ja do hat da freier do gestonn un hat geglotzt, er hat nimmé gewoscht welt dat richtiget es, wat wo ent des a hemgefuhrt hot.
Wie donn ent ofgestonn es un hat em en stuhl ongeboot hat a gedenkt, dat lo moss et senn. Da Schwiapapa hat do en Glas rusgeholl un hat gesah :
" Komm Meata, trenk emol enen ! "
Die trei geschwesschtan, die honn nur so gekischat.
Awa jetzonna ben ich gonns wenn ousem Pluch abkomm. Gross Papa hat de Lounen fem Ratt rousgeholl un hat de Aks met Wohnschméa geschméat, damet de Räda sich gut drehn.
Om Näcksden Moajen honn ma de Kehi ongesponnt ; De Fritz zuda un de Pouliche newen. Gross Papa saht zu mia :
" Geh holl noch schnell de Laïffat wo em Stall hängt un stech et Messa en de Bockselsack, mia schneiden ous en Geischelstock em Walt ".
Den Kehi honn mia noch de Moulkorf ongedon, den mia hoden en Krompasteck se fahren, un wenn en Kuh en Krumpa en de Hals grieht hâtt, kinnt se verstecken ; met dem Moulkorf konnen se net fressen.
Ounaweïsch, sen ma om Steck fen em onnern Bauer vorbeigefahr dea woa grad dron sin Steck met zwei Péa se fahren, dot hat min gross papa en gefrot :
" Un Fronz, wie feat et sich donn ? "
"Gut " saat a
"lou mol wie dat so schen do laït, em Greïs es et net so nass wie of Floch, un donn Matz, et es on da zitt, ich honn noch net viel gesäht : alle Foucks ! Marquis, Hue !"
Un do es a weida gefahr. Fen weidem hon mia en noch gehohrt wie a gebrellat hat :
" Ha Foucks, ha ! Geschde en de fua du Masick du, wenn ich kommen hauen ich da de Geischelstock of de Stia !"
Wenn die bauern grob woaren met da Schness, iwa ia Péa oda Kihe häden se nicks kommen geloss.
Met de Kieh woa et och net emma gut se hantieren, die hon emmer mossen om Kopp gefoat genn. De gross mama es emmer metgong foa se se fiaren un mia Kenna woaren hennendrohn foa se traïwen un de Pluch om Sillscheid riwa se zehzn. Wenn en Krompa Steck gefahr woat es, honn mia mossen de Krompa henam Pluch ofreffen. De foua woa net emmer gonz richt, awer wenn et Steck féatisch gefahr woa un engesäht, hat ma nicks gesinn.
Mia Kenna hâden jo lewa met de Kompel gespillt, awer mia honn emmer mossen of em Feld, em Hous oder égal wo helfen. Die Stecka woaren of dem Gonezn Bonn verstraut : om Bolschawesch, of da Hett, em Altenschloss, em Hargataecken, of em Sourweiher, en Stallen usw
No da Schol, honn mia mossen ousfahren gehen met de Kieh, wenn mia en e Wies ousgefahr sen wo mia honn kinnen de Kieh laufen lossen, de sen ma mia emmer geknatscht ; Gross Mama hat ous alt monchmol nohgeruf :
" Kommen net nochemol so freh Hem wie Geschta, waten bes de Kieh foll sen !"
Damet se sollen voll ousgesinn honn mia se emmer gut om Troch of da "Lenn" soufen geloss, un wie ma Hem komm senn, honn ma mossen foaramen nochemmol onfängen. Vieles hat sich geännad seithéa.





...DÄLA PLATT...
2ème texte


Houtt ab!

Ja dat ess woa!
Et ess nirjenns schena wie Dahem,
Do konn enna mia soonn wat a will,
Ett gett nua een Dahem, onn datt ess Minn Dahem.
Ma hatt fill gespott iwa Min Dahem.
Se honn ous ousgelacht sogar manschmoll verachtet,
iwa ousa sproch, iwa ousa ousdreck,
Mett ousa gebräuche wo ma honn fenn alters hea,
see honn ous sogar verdoumt.
Wie komma nua inn so emm Lond lewen honn se gesaat!
Die sinn hennam Mond dahem, et ess kenn wouna se sinn fem doaf.
Ous Leitt woren kenn geleate ett woren enfache Leitt,
Awa se woren nett douma wie monsche hochgeleate fenn heit:
Jeden Dach funf sorten Gemiess un funf sorten Obst essen,
Kappeskepp, mia essen wat ma honn:
Kappes, Krumpa un Moaten mett im steck Speck,
arrosé met im Glas ’’Rouge’’, ounn om owend de Soop.
In paar Ness, enn Appel, enn Bia oder Eppeltratsch
Se woren mett ihrem schichsal zefrieden.
Se honn imma geschaft, unn selten gemeckatt.
Ennt hoden se awa sicha, ounn datt holt kenna Innen weck,
se woaren erlich, schaffaten ounn sparsam,
Ounn datt honse ous iwadra, dafor sollen mia inenn donken.
Se leihen jetz owem Kirchhoff.....Gott sei innen gnedich
Es gett monsche wo heilig gesproch genn, do honn ich jo nicks dageehnt
Awa, wenn ich omm Kichhoff forbei gehenn, do denken ich alt foa mich selwa:
’’ Do leihen viel Heiligen, wo kenna me kennt ’’... ..... Houtt ab.
Datt es och vieleicht so enn blöde ansicht fenn mia.
Trotz allem, ich bin stolz ouf min Dahem.
Et raimt sich nicks, alles iwa Kopp und Easch, awa ich fielen dat so.
Dahem, do binn ich geboa, Dahem honn ich gelewt
Dahem honn ich geschaft, Dahem hott ich minn Freid, awa och minn Leid
Dahem do senn min Leitt, min School un min Kirch
Dahem, ja Dahem do well ich och steawen.

.....Enn Dalkes fenn Dalem



Retour au sommaire